53. Piosenka w przekładzie
Tłumaczenie tekstów zagranicznych piosenek na rodzimy język w celu ich wykonywania, ale także nagrywania i publikacji na płytach, jest procederem uprawianym przez wielu artystów i zespoły. Mało kto zdaje sobie sprawę z licznych prawnych uwarunkowań korzystania z takiego tłumaczenia. Przede wszystkim piosenka z punktu widzenia prawa, art.1 ust.2 pkt.7) ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, jest utworem słowno-muzycznym, uważanym za utwór współautorski. Oznacza to, że obaj twórcy, i muzyki i słów, mają równe prawa do całości utworu i wspólnie decydują o jego wykorzystaniu i rozpowszechnianiu. Dokonanie tłumaczenia tekstu piosenki nie jest objęte prawem zakazowym autorów piosenki, czyli że każdy może sobie tłumaczyć teksty piosenek bez pytania o zgodę jej twórców. Nie oznacza to jednak, że może to tłumaczenie wykorzystywać.
Zgodnie z art.2 ww ustawy korzystanie z tłumaczenia piosenki np. publiczne wykonywanie jej w obcej wersji językowej lub rozporządzanie prawami do tłumaczenia np. przeniesienie praw na producenta, wymaga zezwolenia autora utworu pierwotnego, oryginalnego. W przypadku piosenki zagranicznej aby wykonywać ją na koncercie w polskiej wersji językowej, musielibyśmy mieć zezwolenia obu autorów, słów i melodii. Tylko upływ czasu autorskich praw majątkowych do piosenki zagranicznej, który obecnie wynosi 70 lat od śmierci autora może uzasadniać rozpowszechnianie tłumaczenia bez zgody autorów piosenki. Z uwagi jednak na to, że piosenka jest utworem współautorskim, ten 70 letni okres liczymy od śmierci ostatniego z autorów, który przeżył pozostałych i to pełnymi latami od roku następnego.
Nieco inny okres liczenia może mieć miejsce w stosunku do piosenek autorów spoza Unii Europejskiej – będzie to jednak przeważnie 50 lat od śmierci autora. Na dzień dzisiejszy można rozpowszechniać (wykonywać, odtwarzać, publikować, nadawać itd.) bez zezwolenia tłumaczenia piosenek tych autorów, którzy zmarli przed 1936 rokiem, jeśli byliby obywatelami Unii albo spoza Unii (przeważnie), którzy zmarli przed 1956 rokiem. Dla pełnej rzetelności jednak, czasy upływu majątkowych praw autorskich w stosunku do autorów spoza Unii, należałoby badać indywidualnie w stosunku do każdego kraju i liczyć z uwzględnieniem zasad konwencji berneńskiej.
Może się zdarzyć, że całość autorskich praw majątkowych do utworu zagranicznego nabył producent nagrań i wydawnictw muzycznych. Nie oznacza to jednak automatycznie, że ma on prawo na wyrażanie zezwolenia na eksploatację utworu w tłumaczeniu. Prawo do wykonywania autorskich praw zależnych, czyli m.in. udzielania zgód na rozpowszechnianie piosenki w tłumaczeniach musi zostać odrębnie nabyte od autora w umowie. W zależności więc od sytuacji, zezwolenie na korzystanie z piosenki w tłumaczeniu uzyskiwać będziemy od autorów lub od producenta płyty.
