Mój głos w debacie na temat prawa autorskiego - Henryk Buszko

(dot. debaty W obronie kreatywności w siedzibie ZAiKS-u w dniu 23.04.2012 r.)

Prawo autorskie jako istotny składnik regulacyjny w państwie prawa Rzeczpospolitej Polskiej

1. Ład prawny jest podstawowym czynnikiem współkreującym jakość życia obywatelskiego.

2. Aktywność intelektualna:

• twórczość naukowa
• twórczość techniczna
• twórczość artystyczna

stanowią o innowacyjnym rozwoju kultury i cywilizacji ludzkiej.

3. Prawo autorskie jest w swojej istocie ochroną wartości uzyskanych przez społeczność ludzką, a dokonaną osobiście przez pojedynczych twórców lub ich zespoły.

4. Prawo autorskie chroni:

• dobro intelektualne dokonane,
• dobro osobiste twórcy,
• dobro materialne indywidualne lub zbiorowe przed świadomym lub nieświadomym unicestwieniem,
• dokument zapisu historii.

5. Wśród wielu dziedzin twórczych architektura, czyli utwory przestrzenne zbudowane, jest w Polsce najmniej chroniona prawem autorskim.

Taka sytuacja jest tym więcej zaskakująca, że jest uznaną powszechnie prawdą, iż architektura jest najdokładniejszym odzwierciedleniem historii społeczeństwa, jego organizacji państwowej, poziomu nauki, sztuki, gospodarki i jakości, skuteczności obowiązującego prawa polskiego.

6. Utrzymanie i respektowanie prawa autorskiego w pełnym zakresie przedmiotowym jest niezbywalnym obowiązkiem każdej organizacji państwowej. Do państwa należy obserwacja działania prawa autorskiego

Należy również do państwa dokonywanie zmian i korekt tego prawa w miarę postrzegania jego aktualnej skuteczności.

7. Obecny zapis prawa autorskiego wymaga pilnej nowelizacji. Pilnym jest bezzwłoczne określenie przedmiotu chronionego – powinien być jasno sprecyzowany, czego obecnie nie ma – że ochroną prawa autorskiego w dziedzinie architektury jest objęty projekt i jego realizowany zapis, to jest zrealizowany obiekt architektoniczny. Ta uwaga wywołana jest wielokrotnie podejmowanymi decyzjami prawników, przypisujących ochronę prawa tylko projektowi.

Jest to całkowicie błędne interpretowanie prawa autorskiego w innych dziedzinach twórczości, ale i w podstawowej intencji ustawodawcy. Tworzący prawo autorskie chroniące dobro intelektualne podkreśla tę intencję: prawo autorskie chroni myśl twórczą niezależnie od rodzaju jej zapisu. Utwór muzyczny jest chroniony jako kompozycja dźwięków odbieranych bezpośrednio, ale ochronie podlega w tym samym stopniu partytura utworu.

W dziale architektury powinien się znaleźć zapis wyjaśniający złożony proces budowlany regulowany innymi zapisami prawnymi, odnoszącymi się do etapu realizacji, np. nadzór autorski nad budową, a także do eksploatacji zrealizowanego obiektu.

Ten z natury rzeczy telegraficzny styl pisma wymaga rozwinięcia. Jestem gotów – o ile los mi pozwoli – uczestniczyć w dalszej debacie na ten temat.

Post scriptum: z niemałego doświadczenia wiem, że redagowanie każdego prawa wymaga dobrej wiedzy i doświadczenia w przedmiocie. Wiem także, że nie ma prawnika znającego się na wszystkich dziedzinach życia. Jeżeli jakieś regulacje formułuje prawnik, a nie specjalista w przedmiotowej dziedzinie to rodzi się kalekie prawo. Tego niestety doświadczamy w Polsce aż nader często.

Jeszcze gorszym redaktorem przepisów prawnych jest urzędnik administracji, który formułuje prawo chroniące jego miejsce pracy, a nie meritum przedmiotowe.

Te końcowe uwagi są przeznaczone dla tych, którzy bywają najdotkliwiej poszkodowani złym prawem.

Pismo z dnia 19.04.2012 r. architekt Henryk Buszko