Zbiorowy zarząd prawami autorskimi

Zgodnie z przepisami prawa autorskiego (art.1) utwór od momentu jego ustalenia jest chroniony z samego prawa, bez konieczności dokonywania jakichkolwiek formalności.

Jeżeli jednak autor chce, by jego utwory były chronione przez ZAiKS, musi podjąć pewne działania, które pozwolą na wykonywanie tej ochrony.

Ochrona utworu w ZAiKS-ie polega na zarządzaniu prawami do niego na terenie Polski i świata tzn. m.in. na negocjowaniu i zawieraniu umów z użytkownikami, pobieraniu na rzecz autora tantiem, dochodzenie roszczeń m.in. na drodze sądowej.

Mocą decyzji ministra kultury i sztuki wydanej na podstawie art.104 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, Stowarzyszenie Autorów ZAiKS pełni rolę organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi, czemu poddają się przede wszystkim utwory z zakresu tzw. „małych praw” czyli drobne utwory słowne, słowno-muzyczne, muzyczne i choreograficzne. Stowarzyszenie ma uprawnienia do zarządzania prawami autorów i ich ochrony, korzystając ze szczególnych ustawowych przywilejów. Należą do nich: legitymacja procesowa, czyli prawo występowania do sądów w imieniu twórców, których reprezentuje, bez udowadniania, że rzeczywiście chroni prawa konkretnego autora (art.5 ust.1 ustawy o zbiorowym zarządzaniu prawami autorskimi i prawami pokrewnymi z dnia 15 czerwca 2018r.); roszczenie informacyjne, czyli prawo żądania udzielenia przez użytkownika twórczości określonych informacji i wglądu do dokumentów; domniemanie zarządu (brak konieczności udowadniania reprezentacji konkretnego twórcy); prawo wnioskowania o ściganie karne naruszających prawa autorskie.

Na zarządzanie prawami autorskimi składa się jednak przede wszystkim udzielanie zezwoleń użytkownikom na korzystanie z utworów z repertuaru ozz oraz inkasowanie należnych z tego tytułu twórcom wynagrodzeń (tzw. tantiem). Zezwolenie na korzystanie z utworów przyjmuje formę umowy licencyjnej opisującej dozwolone pola eksploatacji i stawkę wynagrodzenia, ustaloną w oparciu o Tabelę Wynagrodzeń Autorskich, jednolitą dla wszystkich użytkowników w całej Polsce.

Na dzień dzisiejszy, ZAiKS dzięki umowom z zagranicznymi organizacjami zarządzającymi prawami autorskimi, reprezentuje w zakresie utworów muzycznych, słowno-muzycznych i słownych prawie 98% światowego repertuaru.