Działalność ZAiKS-u

Stowarzyszenie Autorów ZAiKS powstało w 1918 roku z inicjatywy twórców, którzy zrzeszyli się aby wspólnie chronić swoje interesy twórcze. Początkowo nosiło nazwę Związek Autorów i Kompozytorów Scenicznych, czyli w skrócie ZAiKS.

Można powiedzieć, że ZAiKS jest organizacją powołaną przez twórców i do dzisiaj przez nich samych zarządzaną. Jest też organizacją zbiorowego zarządzania prawami autorskimi.
W gronie naszych członków znajdziecie Państwo wybitnych kompozytorów muzyki poważnej, rozrywkowej, tanecznej, dramaturgów, poetów i pisarzy, autorów piosenek, scenarzystów i reżyserów, choreografów, publicystów a także naukowców, fotografików, architektów i plastyków.

ZAiKS jest członkiem i współzałożycielem Międzynarodowej Konfederacji Stowarzyszeń Autorów i Kompozytorów CISAC, a także członkiem BIEM-u, międzynarodowej organizacji dbającej o utwory muzyczne wykorzystywane na nośnikach dźwięku.
W Polsce ZAiKS był pierwszą organizacją zbiorowego zarządzania prawami autorskimi, zanim jeszcze powołała je do życia ustawa z 1994 roku o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Jest też do dzisiaj największą taką organizacją w kraju .

Praca autora polega na tworzeniu piosenek, wierszy, dramatów, kompozycji, scenariuszy... Jednakże samo stworzenie utworu, choć daje autorowi pełną ochronę prawa, nie pozwala jeszcze na osiągnięcie zapłaty za włożoną pracę i wartość dzieła. Gdy utwór trafia do publiczności, albo poprzez powielone egzemplarze, albo poprzez jego publiczne wykonanie lub odtworzenie, pojawia się wynagrodzenie dla autora. Autor nie otrzymuje, jak większość z nas, wynagrodzenia „w pracy”, ale z tytułu wykorzystywania jego utworu przez innych. Wynagrodzenie autora powstaje w setkach różnych miejsc, w których autor nie ma możliwości się znaleźć i je odebrać.
Jednocześnie prawo autorskie wymaga, aby każdy użytkownik twórczości przed jej wykorzystaniem uzyskał zgodę autora lub jego następców prawnych np. spadkobierców, których faktycznie zastępuje ZAiKS.

ZAiKS chroni utwory zarówno członków stowarzyszenia, jak i twórców, którzy powierzyli mu swoje utwory pod ochronę. Zarządza także prawami twórców zagranicznych na podstawie umów o wzajemnej reprezentacji.
Stowarzyszenie służy więc zarówno autorom, jak i użytkownikom utworów. ZAiKS wyręcza użytkowników z obowiązku poszukiwania autora każdego utworu, a przez to także z ustawowej odpowiedzialności za naruszenie prawa autorskiego.

To trzy główne pola działalności stowarzyszenia :
- udzielanie użytkownikom twórczości zgody na jej eksploatację w imieniu tysięcy autorów,
- inkasowanie wynagrodzeń autorskich od użytkowników,
- podział wynagrodzeń i przekazywanie ich twórcom.